Trong thời kỳ bong bóng thị trường chứng khoán, cổ phiếu thường giao dịch ở mức giá cao hơn rất nhiều so với giá trị nội tại.
Sau khi tăng vọt trong hầu hết năm 2020 và 2021, thị trường chứng khoán cuối cùng đã tạm dừng sau khi sụt giảm vào đầu năm 2022. Thị trường đã cho thấy sự phục hồi nghiêm trọng kể từ khi đại dịch bắt đầu. Tuy nhiên, khả năng phục hồi này đang khiến một số nhà đầu tư phải tạm dừng.
Liệu chúng ta có đang ở trong bong bóng thị trường chứng khoán? Liệu cổ phiếu có thể được định giá cao đến mức vỡ tan không?
Dưới đây là 5 dấu hiệu cần tìm để đánh giá liệu chúng ta có đang ở trong bong bóng thị trường chứng khoán hay không.
Bong bóng thị trường chứng khoán là gì?
Bong bóng thị trường chứng khoán là một cơn sốt đầu cơ điên cuồng khi giá cổ phiếu vượt xa giá trị cơ bản của các công ty. Toàn bộ thị trường cũng có thể rơi vào tình trạng bong bóng nếu các nhà giao dịch mua tài sản ở bất kỳ mức giá nào. Tương tự, các cổ phiếu riêng lẻ có thể rơi vào tình trạng bong bóng khi các nhà đầu tư đẩy giá của chúng lên cao hơn hiệu quả kinh doanh.
Bong bóng chứng khoán không chỉ đơn thuần là việc định giá quá cao. Điều này có thể xảy ra ngay cả trong những thời kỳ bình thường khi thị trường trở nên quá “căng thẳng”. Bong bóng là thời kỳ định giá quá cao, khi các nhà đầu cơ bị kích động và vô tư nâng giá cổ phiếu. Thông thường, những giai đoạn này được thúc đẩy bởi một câu chuyện kinh doanh mới hứa hẹn sẽ cách mạng hóa thế giới.
Những dấu hiệu nhận biết bong bóng thị trường chứng khoán
Có một câu nói cổ ở Phố Wall: “Không ai rung chuông ở trên đỉnh”. Điều đó có nghĩa là chỉ khi nhìn lại, hầu hết nhà đầu tư mới thấy rõ thị trường đã đạt đỉnh.
Mặc dù có thể không có tiếng chuông ở phía trên, các nhà đầu tư tinh ý có thể nắm bắt được nhiều chỉ số cho thấy khi nào thị trường đang ở vùng nguy hiểm. Có nhiều yếu tố trong số này phối hợp với nhau để tạo ra 1 bong bóng hưng phấn. Khi này bạn cần cân nhắc các lựa về cách bảo vệ danh mục đầu tư trong trường hợp tệ nhất là xảy ra bong bóng thị trường chứng khoán.
1. Một câu chuyện đã thu hút trí tưởng tượng của thị trường
Câu chuyện hấp dẫn là một trong những cách tốt nhất để tạo ra bong bóng chứng khoán. Bong bóng dotcom vào cuối những năm 1990 có một câu: “Internet thay đổi mọi thứ”. Bong bóng dot-com hay bong bóng Y2K là một bong bóng thị trường cổ phiếu khi các cổ phiếu của các công ty công nghệ cao được đầu cơ, đặc biệt là các công ty mạng. Bong bóng nhà đất những năm 2000 có một câu: “Bất động sản không bao giờ giảm giá”. Ngay cả cơn cuồng đường sắt ở thế kỷ 19 cũng hứa hẹn rằng những lợi ích to lớn của đường sắt sẽ làm thay đổi việc đi lại và vận chuyển.
Những cái gọi là cổ phiếu này có câu chuyện hứa hẹn hay sẽ biến đổi thế giới trở nên khá rủi ro. Có thể đến một lúc nào đó cổ phiếu tiềm năng đó sẽ tăng. Tuy nhiên, nó có thể mất nhiều thời gian hơn những gì bạn nghĩ và được tư vấn.
Những lợi ích của Internet cuối cùng đã đến sau khi tiêu diệt hiệu quả hàng trăm công ty dotcom có mô hình kinh doanh kém. Và ngay cả những công ty sống sót cũng bị cuốn vào cơn điên cuồng. Cổ phiếu của những công ty dẫn đầu cuối cùng như Amazon được tăng giá lên mức cao ngất ngưởng trước khi giảm cùng với các cổ phiếu khác trong những lĩnh vực được thổi phồng quá mức.
2. Giá tăng bất chấp tin tức
Câu chuyện này rất quan trọng. Nó đưa ra chủ đề để xây dựng niềm hy vọng của các nhà đầu tư. Nó cũng cung cấp hướng dẫn về những gì sắp xảy ra và cách thức ngành công nghiệp chuyển đổi mới có thể phát triển. Nhưng nếu thực tế khác với câu chuyện thì sao? Nhà đầu tư chắc chắn sẽ điều chỉnh kỳ vọng của mình phải không?
Trong bong bóng, dường như mọi thông tin đều xác minh câu chuyện, vì vậy giá cổ phiếu tăng bất chấp tin tức. Một công ty đạt được ước tính thu nhập của họ? Cổ phiếu leo thang. Và nếu công ty ước tính sai thu nhập? Nó vẫn leo lên.
Và vì vậy, các nhà đầu tư tinh tường đang điều chỉnh thực tế cho câu chuyện để xem liệu chúng có phù hợp hay không. Khi cổ phiếu tăng nhưng tương lai dài hạn rõ ràng là tồi tệ hơn, các nhà đầu tư dài hạn phải hết sức cẩn thận.
Chẳng hạn, nhiều cổ phiếu đã tăng giá rất nhiều trong bối cảnh đại dịch. Tuy nhiên, chúng đang được định giá cho sự phục hồi trong tương lai và trong nhiều trường hợp không cao hơn mức giá trước đại dịch. Vì vậy, việc định giá cổ phiếu nói chung có vẻ không mấy khả quan.
Song, hãy nhìn vào từng lĩnh vực hoặc công ty riêng lẻ và bạn sẽ thấy chúng tăng lên mức định giá cao bất chấp tin tức tệ. Ví dụ, cổ phiếu của các nhà sản xuất xe điện đã thu hút sự chú ý của thị trường. Một số công ty sản xuất hạn chế hoặc không sản xuất được định giá hàng chục tỷ đô la.
3. Giá các tài sản khác cũng đang tăng vọt
Thông thường trong một thị trường bong bóng, không chỉ có cổ phiếu tăng vọt. Với số tiền kiếm được từ cổ phiếu, nền kinh tế đang bùng nổ hoặc kiếm tiền dễ dàng. Lúc này, các nhà đầu cơ đổ xô đi mua những tài sản có rủi ro cao khác.
Trong thời gian này, bạn có thể thấy giá đồ sưu tầm tăng vọt. Và định nghĩa về tài sản “có thể đầu tư” tiếp tục phát triển: túi xách sang trọng, giày dép, rượu vang, hộp trò chơi điện tử, tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số,… Những tài sản như thế này không tạo ra dòng tiền. Do đó, việc tạo ra lợi nhuận hoàn toàn phụ thuộc vào việc tìm người khác trả nhiều tiền hơn bạn để mua chúng.
4. Nhà giao dịch mới nói rằng nhà đầu tư cũ “không hiểu”
Trong thời điểm thị trường chứng khoán tăng cao, không khó để bắt gặp tài xế taxi, nhà tạo mẫu tóc và nhân viên bán hàng đưa ra lời khuyên đầu tư cho bạn. Đó là một dấu hiệu tốt cho thấy đầu tư trở thành xu hướng phổ biến. Nó đang thu hút các nhà đầu tư mới với kiến thức và kinh nghiệm ít hơn. Và họ có thể thành công trong một khoảng thời gian.
Loại nhà giao dịch mới này sẽ giải thích cho bạn lý do tại sao Warren Buffett không “hiểu” mô hình mới. Đám đông mới này có thể mới giao dịch được vài tháng nhưng họ khẳng định họ hiểu thị trường.
Tuy nhiên, chính Buffett là người đã phải chịu đựng những lời chỉ trích tương tự từ các nhà giao dịch thiếu kinh nghiệm trong vụ phá sản dotcom và sau đó đã vượt qua tất cả. Ông cũng tránh được phần lớn sự cố về nhà ở. Warren Buffett đã tận dụng các ngân hàng ốm yếu cần tiền mặt và niềm tin trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.
5. Định giá cổ phiếu ở phân vị cao nhất
Trong giai đoạn cuối của bong bóng thị trường chứng khoán, giá cả đều không tương xứng với thực tế. Định giá ở mức cao nhất trong lịch sử. Bằng cách đo lường trên cơ sở tương đối, bạn sẽ hiểu rõ hơn về cách mọi thứ khớp với bong bóng trong quá khứ. Nó hỗ trợ đưa ra thông tin liệu một đợt tăng giá mạnh có nhiều khả năng sẽ bùng nổ hay tiếp tục hay không.
Điều quan trọng là phải nhận ra rằng chỉ riêng việc tăng giá là không đủ để nói rằng điều gì đó đang ở trạng thái bong bóng. Một cổ phiếu có thể tăng 100% và không rơi vào tình trạng bong bóng nếu các yếu tố cơ bản cơ bản của nó được cải thiện đáng kể. Hoặc nếu bắt đầu từ mức định giá thấp (ví dụ: từ đáy của đại dịch), sau đó đo lường sau một đợt tăng giá vững chắc, chúng ta chắc chắn sẽ nhận được những con số rất lớn có thể khiến bạn liên tưởng đến bong bóng.
Tuy nhiên, thật dễ dàng để lựa chọn việc tăng giá và cho rằng chúng ta đang ở trong bong bóng mà không cần nhìn vào bối cảnh rộng hơn. Cổ phiếu có thể duy trì ở mức cao trong thời gian dài khi lợi nhuận tiếp tục tăng.
Tại sao bạn nên quan tâm đến bong bóng thị trường chứng khoán?
Điều quan trọng là phải nhận ra khi nào bong bóng thị trường chứng khoán có thể xảy ra. Điều đó hỗ trợ bạn tránh được rất nhiều rủi ro:
- Tránh mất tiền. Nhiều nhà đầu cơ cố gắng kiếm tiền trong thời kỳ bong bóng. Song chỉ những người nhận ra bong bóng đã hình thành mới thực sự giữ được tiền và có chiến lược đầu tư phù hợp.
- Chuẩn bị cho sự suy giảm của thị trường. Nếu thấy bong bóng đã hình thành, nó có thể giúp bạn điều hướng danh mục đầu tư. Bạn có thể chuyển khoản đầu tư của mình từ các lựa chọn có rủi ro cao sang các khoản rủi ro thấp, hoặc thậm chí bán toàn bộ khỏi thị trường. Khi biết rằng bong bóng đã hình thành, bạn có thể thực hiện các bước để hạn chế tiếp xúc với nó.
- Chuẩn bị trước kế hoạch tài chính cá nhân: Đôi khi bong bóng chứng khoán có thể dẫn đến hiệu ứng lan tỏa trong nền kinh tế rộng lớn hơn. Khi bong bóng vỡ, nó thường báo trước sự suy thoái của nền kinh tế, có thể dẫn đến mất việc làm. Dự đoán trước điều đó giúp bạn chuẩn bị nguồn tài chính của mình để giúp chống chọi với sự suy thoái tiềm ẩn này.
Làm thế nào để tránh mất tiền khi bong bóng thị trường chứng khoán vỡ?
Trong nhiều trường hợp, khi một ngành bị lạm phát ồ ạt, nó sẽ lan sang và ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực khác. Ví dụ, trong thị trường giá xuống năm 2007-2009, thị trường nhà ở tăng cao đã dẫn đến sự sụt giảm cổ phiếu trên toàn thị trường. Tuy nhiên, nhiều cổ phiếu không liên quan đến nhà ở đã phục hồi tương đối nhanh chóng trong những năm sau đợt suy giảm.
Dưới đây là một số cách để tránh mất tiền trong bong bóng:
- Tránh cổ phiếu bong bóng. Lời khuyên này nói dễ hơn làm khi cơn sốt đầu cơ điên cuồng bao trùm các nhà giao dịch và bạn bị chế giễu vì không hiểu “nền kinh tế mới”.
- Sở hữu cổ phiếu trong các công ty không có bong bóng. Tuy nhiên, đôi khi bong bóng còn tràn sang các công ty không liên quan nên hãy nghiên cứu cẩn thận.
- Mua cổ phiếu giá trị. Đây là nơi đầu tư tốt khi bong bóng thị trường vỡ vì chúng không có những kỳ vọng quá cao về giá. Nếu không có những kỳ vọng đó, cổ phiếu thường không giảm nhiều như cổ phiếu bong bóng khi thị trường bùng nổ. Thậm chí nó có thể tăng khi các nhà đầu tư chuyển sang sử dụng chúng.
- Mua các công ty vững chắc. Bằng cách đầu tư vào các công ty có hiệu quả hoạt động cao, đặc biệt là những công ty không liên quan đến bong bóng, bạn có thể thoát khỏi cuộc tàn sát khi bong bóng vỡ.
