Có 4 loại thị trường chứng khoán tương ứng với một số tiêu chí nhất định. Thị trường Việt Nam đang nỗ lực để từ cận biên lên mới nổi.
Sắp tới khi hệ thống KRX đi vào vận hành, nhiều chuyên gia tài chính cũng như các nhà đầu tư kỳ vọng rằng nó sẽ giúp thị trường chứng khoán Việt Nam phát triển hơn. Trong đó, nhiều người kỳ vọng rằng thị trường chứng khoán Việt Nam dịch chuyển từ mới nổi sang cận biên.
Vậy trên thực tế, những tổ chức đánh giá các tiêu chí này là ai và có bao nhiêu loại thị trường chứng khoán?
Các tổ chức xếp hạng tiêu chí nâng hạng loại thị trường chứng khoán
Hiện nay, trên thế giới có 3 tổ chức lớn về xếp hạng thị trường bao gồm MSCI (Morgan Stanley Capital International), S&P Down Jones (Standard & Poor’s), FTSE Russell (Financial Times Stock Exchange).
1. MSCI
MSCI là một công ty nghiên cứu đầu tư cung cấp chỉ số chứng khoán, rủi ro danh mục đầu tư và phân tích hiệu suất cũng như các công cụ quản trị cho các nhà đầu tư tổ chức và quỹ phòng hộ. MSCI có lẽ được biết đến nhiều nhất nhờ các chỉ số chuẩn – bao gồm chỉ số thị trường mới nổi và chỉ số Thị trường cận biên (frontier markets) của MSCI – được quản lý bởi MSCI Barra. Công ty tung ra các chỉ số mới mỗi năm.
Chỉ số MSCI là chỉ số tính trọng số vốn hóa thị trường. Nó có nghĩa là cổ phiếu được tính trọng số theo vốn hóa thị trường của chúng, bằng giá cổ phiếu nhân với tổng số cổ phiếu đang lưu hành. Cổ phiếu có vốn hóa thị trường lớn nhất sẽ có tỷ trọng cao nhất trên chỉ số. Điều này phản ánh thực tế rằng các công ty có vốn hóa lớn có tác động lớn hơn đến nền kinh tế so với các công ty có vốn hóa trung bình hoặc nhỏ. Sự thay đổi phần trăm về giá của các cổ phiếu vốn hóa lớn trong chỉ số MSCI sẽ dẫn đến sự biến động lớn hơn trong chỉ số.
Mỗi chỉ số trong nhóm MSCI được xem xét hàng quý và cân bằng lại 2 lần một năm. Các cổ phiếu được các nhà phân tích trong MSCI thêm hoặc xóa khỏi chỉ mục để đảm bảo rằng chỉ số này vẫn hoạt động hiệu quả.
“+ +”: không có vấn đề; “+”: không có vấn đề nghiêm trọng, có thể cải thiện; “-“: có vấn đề cần được cải thiện.
Nguồn: Báo cáo xếp hạng tháng 6/2023 của MSCI.
2. FTSE Russell
FTSE Russell là một công ty dịch vụ tài chính thuộc sở hữu của Tập đoàn giao dịch chứng khoán London. FTSE 100 được tạo ra lần đầu tiên vào tháng 1 năm 1984 bởi Russell Indexes.
FTSE Russell tạo ra các chỉ số được nhiều quỹ đầu tư, quỹ ETF và các sản phẩm tài chính khác sử dụng làm điểm chuẩn hoặc tài liệu tham khảo. Chỉ số phổ biến nhất được FTSE Russell duy trì là FTSE 100, bao gồm 100 công ty có vốn hóa cao nhất được niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Luân Đôn.
FTSE Russell cung cấp quyền truy cập vào dữ liệu tài chính toàn cầu về cổ phiếu, thu nhập cố định, hoạt động của công ty, tính bền vững và quỹ giao dịch trao đổi. Các bộ dữ liệu được thu thập rất quan quan trọng. Nó tạo ra các chỉ mục, phương pháp, quản lý rủi ro, tuân thủ và nghiên cứu trên nhiều sản phẩm toàn cầu.
Nguồn: Báo cáo xếp hạng tháng 9/2023 của FTSE Russell
Các loại thị trường trên thế giới
Thị trường chứng khoán trên toàn thế giới có 4 hạng mức cơ bản bao gồm thị trường phát triển (Developed Market – DM), thị trường mới nổi (Emerging Market – EM), thị trường cận biên (Frontier Market – FM), và thị trường đơn lập (Standalone Market – SM).
1. Loại thị trường chứng khoán phát triển
Các thị trường phát triển là những nền kinh tế tương đối tiên tiến. Lợi thế này xuất hiện từ các thị trường vốn phát triển tốt với mức độ thanh khoản cao, cơ quan quản lý làm tốt nhiệm vụ, vốn hóa thị trường lớn và mức thu nhập bình quân đầu người cao. Các thị trường phát triển chủ yếu tập trung ở Bắc Mỹ, Tây Âu và Úc, bao gồm các quốc gia như Mỹ, Canada, Đức, Anh, Úc, New Zealand và Nhật Bản.
Các tổ chức khác nhau có những định nghĩa khác nhau về những gì tạo nên một thị trường phát triển. Kết quả là, một quốc gia nhất định có thể là một thị trường phát triển theo tiêu chí của tổ chức này nhưng lại là thị trường mới nổi theo chỉ số khác. Ví dụ, Hàn Quốc là thị trường phát triển theo FTSE nhưng lại là thị trường mới nổi theo MSCI.
Đối với nhà đầu tư, đây là thị trường tạo ra khả năng tiếp cận cao cho nhà đầu tư nước ngoài. Bên cạnh đó, nó có quy mô và thanh khoản cao, đảm bảo các điều kiện phát triển thị trường và nền kinh tế.
2. Loại thị trường mới nổi
Thị trường mới nổi là thuật ngữ dùng để chỉ một nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng đáng kể và sở hữu một số, nhưng không phải tất cả, đặc điểm của một nền kinh tế phát triển. Các thị trường mới nổi là các quốc gia đang chuyển từ giai đoạn “đang phát triển” sang giai đoạn “phát triển”.
Các nhà đầu tư tìm kiếm các thị trường mới nổi vì triển vọng lợi nhuận cao. Những thị trường này thường có đặc điểm tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh hơn được đo bằng tổng sản phẩm quốc nội (GDP. Bên cạnh đó, nó thường đi kèm với cơ sở hạ tầng tài chính vật chất, bao gồm ngân hàng, sàn giao dịch chứng khoán và tiền tệ thống nhất. Một khía cạnh quan trọng của các nền kinh tế thị trường mới nổi là theo thời gian, họ áp dụng những cải cách và thể chế giống như các nước phát triển hiện đại. Điều này thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Các nước thị trường mới nổi cũng thường theo đuổi các chương trình trong nước như đầu tư vào hệ thống giáo dục, xây dựng cơ sở hạ tầng vật chất và ban hành các cải cách pháp lý để đảm bảo quyền sở hữu của nhà đầu tư.
3. Loại thị trường chứng khoán cận biên
Thị trường biên giới là thị trường vốn kém phát triển hơn ở các nước đang phát triển. Mặc dù chúng nhỏ hơn, khó tiếp cận hơn và có phần rủi ro hơn so với các thị trường lâu đời hơn nhưng các thị trường cận biên vẫn có thể đầu tư được. Chúng được các nhà đầu tư mong muốn tìm kiếm lợi nhuận dài hạn đáng kể vì những thị trường này có tiềm năng trở nên ổn định và ổn định hơn nhiều trong suốt nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, một thị trường mới nổi, lâu đời hơn cũng có thể thoái lui về trạng thái thị trường cận biên; đầu tư vào những thị trường này vẫn còn nhiều rủi ro.
Các nhà đầu tư theo đuổi thị trường vốn cổ phần cận biên để tìm kiếm lợi nhuận tiềm năng cao. Mặc dù có thể đạt được kết quả mạnh mẽ từ việc đầu tư vào các thị trường cận biên, nhưng các nhà đầu tư cũng phải chấp nhận rủi ro cao hơn ở Hoa Kỳ hoặc Châu Âu chẳng hạn. Một số rủi ro mà các nhà đầu tư gặp phải ở các thị trường cận biên là bất ổn chính trị, tính thanh khoản kém, quy định không đầy đủ, báo cáo tài chính không đạt tiêu chuẩn và biến động tiền tệ lớn.
4. Loại thị trường đơn lập
Các chỉ số thị trường độc lập được tạo cho các quốc gia không nằm trong những nhóm trên. Các chỉ số thị trường độc lập của MSCI được phân loại thành hai nhóm:
- Các thị trường mới đủ điều kiện có thể là thị trường mới, trước đây chưa được MSCI bao phủ hoặc các thị trường trước đây đã đóng cửa đối với một (các) nhóm nhà đầu tư cụ thể.
- Các thị trường trước đây được phân loại theo danh mục thị trường phát triển, mới nổi hoặc cận biên, được phân loại lại thành trạng thái độc lập vì chúng không còn đáp ứng các yêu cầu về tiêu chí.
